ارزیابی وضعیت محیط ها کار آسانی نیست و امروزه یکی از بزرگترین چالش های ما برای حفظ طبیعت است. در بسیاری از موارد مطالعاتی که متولی این امر هستند از عوامل محیطی و اکولوژیکی مختلفی استفاده می کنند که به آنها کمک می کند تا از وضعیت سلامت و کیفیت آن محیط و همچنین تغییراتی که در آن متحمل می شود مطلع شوند.
نمونه ای از این استفاده از گونه های حیوانی یا گیاهی (یا گروه هایی از اینها) است که به عنوان ابزار بیولوژیکی عالی برای کل یک سیستم اکولوژیکی را ارزیابی کنید. در این مقاله در سایت ما در مورد ارگانیسم های شاخص زیستی ، چه هستند، چه انواعی وجود دارد، اهمیت آنها را به شما خواهیم گفت و چند نمونه را خواهیم دید.
بیواندیکاتورها چیست؟
زیست اندیکاتورها ارگانیسم هایی هستند که حاوی بخشی از اطلاعات محیطی اطرافشان هستند ، و همانطور که اشاره کردیم، می تواند یک گونه جانوری باشد یا گیاه (یا گروهی از گونه‌ها) که وضعیت غیرزیستی یا زیستی محیط را منعکس می‌کند، نشان‌دهنده تأثیر تغییرات محیطی بر روی یک زیستگاه، جامعه یا اکوسیستم است، یا نشان‌دهنده تنوع گونه‌های دیگر است.
ویژگی های گونه های شاخص زیستی
به طور کلی در نظر گرفته می شود که گونه های شاخص زیستی باید:
- به محیط خود حساس هستند.
- فراوان (مانند برخی از گونه های غالب).
- مشاهده.
- شناسایی آسان.
برای انتخاب و تجزیه و تحلیل یک گونه شاخص زیستی، بوم شناسی، شیوه زندگی و پراکنش جغرافیایی گسترده آن باید به طور کامل شناخته شده باشد و همچنین بتوان بین چرخه های طبیعی و چرخه های تولید شده توسط تنش های انسانی تمایز قائل شد.
گونه های بیواندیکاتور برای چه استفاده می شوند؟
اهمیت استفاده از این موجودات به عنوان ابزاری برای حفاظت از مناطق طبیعی دلایل مختلفی دارد:
- ارزیابی تاثیر فعالیت های انسانی: از یک سو، از طریق آنها می توان تاثیر فعالیت های انسانی را در یک منطقه ارزیابی کرد. به جای اسکن کل سایت.
- هشدار در مورد تغییرات محیطی: از سوی دیگر، آنها مهم هستند زیرا در بسیاری از موارد برخی از گونه های زیست شاخص اطلاعات اولیه را ارائه می دهند و بنابراین یک هشدار، در مورد تغییرات محیطی.
- ارزیابی اثرات سموم: بیواندیکاتورها همچنین روش خوبی برای نظارت بر اثرات مواد سمی هستند که اغلب ارزیابی مستقیم در طبیعت دشوار است..
- ارزیابی غنای گونه ای: آنها همچنین برای ارزیابی غنای گونه های موجود در یک سایت، از طریق برون یابی، مفید هستند، زیرا گاهی اوقات بسیاری از این موارد غیر ممکن است به دلیل تعداد زیادی که می تواند وجود داشته باشد، به عنوان مثال در مورد مناطق استوایی.
اگرچه این می تواند دشوار باشد زیرا یک گونه همیشه نماینده همه موجودات زنده (همه گونه های موجود) آن مکان نیست.
انواع شاخص های زیستی
در حال حاضر طبقه بندی های مختلفی از موجودات شاخص زیستی وجود دارد. برخی از نویسندگان از این سه نوع شاخص زیستی صحبت می کنند:
بیواندیکاتورهای هوا
همانطور که از نامشان مشخص است، گونه هایی هستند که از طریق آنها می توان وضعیت و کیفیت هوا را ارزیابی کرد. چند نمونه عبارتند از:
- گلسنگ: این موجودات که اغلب با گیاهان اشتباه گرفته می شوند، در واقع نتیجه همزیستی بین قارچ و فتوسنتز کننده جلبک هستند. به عنوان شاخص های زیستی برای تشخیص هیدروکربن ها، اسیدها و سایر مواد سمی موجود در هوا از طریق تجمع این مواد در بافت های آنها استفاده می شود. این موجودات به عنوان شاخص های زیستی هوا در بسیاری از نقاط جهان استفاده می شوند.
- زنبورها: مثال دیگر زنبور عسل است.این حیوانات (و عسلی که تولید می کنند) به دلیل ساختار پاهایشان که می تواند ذرات هوا را در خود نگه دارد و در نتیجه وجود عوامل سمی مانند آفت کش ها، فلزات سنگین یا حتی دی اکسید کربن را تشخیص دهد، شاخص های زیستی آلودگی هوای شهری هستند. عواملی که ممکن است در شهرهای اسپانیا وجود داشته باشند.
- Gekos یا salamanquesas: گونه هایی از خانواده Diplodactylus نسبت به آلودگی هوا توسط دی اکسید گوگرد و سایر گازهای انتشار یافته توسط صنایع حساس هستند. آلودگی هوا بر فراوانی و باروری گونه هایی مانند Diplodactylus conspicillatus و Rhynchoedura ornata، موجود در استرالیا تأثیر منفی می گذارد.
بیواندیکاتورهای آب
در اندیکاتورهای زیستی آب، ما پیدا می کنیم:
- حشرات: بی مهرگان پلکوپتر مانند مگس سنگی، به غلظت کم اکسیژن در آب، به ویژه حالات آنها حساس هستند. نابالغ به عنوان شاخص های زیستی عمل می کنند. کیفیت آب.گونه های Hemiptera مانند کوریکسیدها نیز شاخص خوبی برای شوری چشمه های آب گرم و همچنین مواد فعال سطحی مانند شوینده ها و صابون ها هستند. مگس های کادیس که در آب های بسیار تمیز زندگی می کنند و همچنین مگس های میزی که برای تعیین کیفیت آب نیز استفاده می شوند.
- دوزیستان: گونه های قورباغه و سمندر شاخص های عالی کیفیت محیطی هستند، زیرا به شرایط محیطی مانند خشکسالی یا آلودگی بسیار حساس هستند.. از آنجایی که پوست آنها نفوذپذیر است، می‌توانند مواد سمی مانند قارچ‌کش‌ها، کودهای خاک و حشره‌کش‌ها را انباشته کنند، می‌توان آنها را شناسایی کرد.
- Peces: وجود 5 درصد از گونه های ماهی گوشتخوار مانند پیراناها (خانواده Serrasalmidae)، نشان دهنده محیط زیست سالم آبی است. گونه های دیگری مانند ماهی قزل آلا و ماهی قزل آلا (Salmonidae) و corvinas (Sciaenidae) در آب هایی با سطوح بالای اکسیژن زندگی می کنند، بنابراین آنها نیز شاخص های زیستی کیفیت خود هستند.
شاخص های زیستی خاک
برخی از بهترین شاخص های زیستی خاک عبارتند از:
- Collembola: این ساکنان بی مهرگان خاک با تشخیص وجود هیدروکربن های آلاینده به ارزیابی کیفیت خاک کمک می کنند. فراوانی آن در مناطق آلوده به اجزایی مانند پیرن، نفتالین، کریزین و غیره، تأثیر منفی می گذارد. همین امر در مورد سایر بی مهرگان مانند دوپتران ها، عنکبوت ها، مورچه ها و دیگران نیز مشاهده شد.
- کنه: اینها بی مهرگانی هستند که به شرایط محیطی خود بسیار حساس هستند، بنابراین شاخص های زیستی بسیار خوبی برای سلامت خاک در محل زندگی خود هستند. ، زیرا آنها می توانند اطلاعاتی در مورد وجود حشره کش ها ارائه دهند. این حیوانات در خاک های بسیار غنی از مواد آلی بسیار فراوان هستند و در زمین های فقیر و آلوده کاهش می یابد.
- قارچ: این موجودات که بخشی طبیعی از خاک را تشکیل می دهند، مواد رادیواکتیو را در بافت های خود ذخیره می کنند (درست مانند گلسنگ ها) که بر محیط آنها تأثیر می گذارد..به عنوان یک منبع غذایی برای انسان، تشخیص به موقع این ترکیبات سمی از اهمیت حیاتی برخوردار است، به همین دلیل است که مطالعات کیفی زیادی بر اساس آنها برای شناسایی این نوع آلاینده ها انجام شده است.
نمونه هایی از شاخص های زیستی
علاوه بر طبقه بندی فوق، بسیاری از نویسندگان معتقدند کهصحیح ترین طبقه بندی انواع مختلف شاخص های زیستی به این صورت است:
- زیست شاخص های زیست محیطی.
- شاخص های زیست محیطی.
- شاخص های زیستی تنوع زیستی.
تقسیم اساسی این است که از شاخص های زیست محیطی و اکولوژیکی برای تشخیص تغییرات در محیط استفاده می شود، در حالی که شاخص های تنوع زیستی منعکس کننده تنوع زیستی جهانی هستند. با این حال، این دسته ها متقابلاً منحصر به فرد نیستند، زیرا برخی از گونه هایی که به تغییرات محیطی پاسخ می دهند ممکن است تنوع یا پاسخ گونه های دیگر را نیز منعکس کنند.در ادامه چند نمونه از آنها را می بینیم.
سوسک
سوسک کارابید به طور گسترده و با موفقیت در انواع مختلف مطالعات شاخص مورد استفاده قرار گرفته است. بیشتر آنها بر روی پاسخ گونه به تغییر شرایط محیطی تمرکز کردند، مثلاً تکه تکه شدن جنگل. علاوه بر این، سوسک های زمینی در مطالعات بوم شناسی شهری، طبقه بندی نوع زیستگاه و ارزیابی کیفیت سایت مورد استفاده قرار گرفته اند.
سوسک های دیگر خانواده تنبریونیدها شاخص های زیستی خاک هستند و هشداری در مورد بیابان زایی می دهند، زیرا گونه هایی هستند که با محیط های خشک سازگار هستند. بنابراین از آنها برای تعیین مناطقی استفاده می شود که ممکن است از تخریب بیشتر محیط زیست رنج ببرند.
پرنده ها
گونه های پرندگان آبزی به عنوان زیست شاخص های آلودگی به فلزات سنگین مانند سرب، کادمیوم و آرسنیک در محیط های تالاب مورد استفاده قرار گرفته اند. از آنجایی که این پرندگان در این مکان ها زندگی و تغذیه می کنند، این مواد را همراه با غذای خود مصرف می کنند.
سایر گونه های پرنده، مانند پنگوئن جنتو، چانه بند و پنگوئن آدلی (از راسته Sphenisciformes) ویژگی های مفیدی برای پایش آلاینده، طولانی بودن دارند. - گونه های زنده واقع در بالای زنجیره های غذایی، برای تعیین غلظت مواد سمی و پلاستیک از طریق تجزیه و تحلیل محتویات معده آنها استفاده می شود.
سور
این حیوانات از خانواده Mustelidae شاخص های خوبی برای وضعیت و کیفیت رودخانه ها و دریاچه ها محل زندگی آنها هستند، از چه زمانی این اجسام آب کیفیت مواد مغذی خود را از دست می دهد و به همان ترتیب غنای گونه هایی که سمورها از آنها تغذیه می کنند، آنها را رها می کنند و به دنبال گونه های مشابه دیگر می گردند.در حال حاضر وجود آن به وضوح نشان از سلامت آب ها دارد.
